تضاد سنت و مدرنیسم در سینمای ایران

مناسبات سنت و مدرنیسم در جامعه معاصر ایرانی، از زمان اولین آشنایی ها با دنیای نو در دوران قاجاریه و جنبش مشروطیت تا به امروز که بیش از یک سده از آن تاریخ می گذرد، همواره برای پژوهشگران علوم اجتماعی و فرهنگ، امری جذاب به شمار می آمد. هدف این رساله، واکاوی مناسباتی است که میان سنت و مدرنیسم در جامعه ایرانی به چشم می خورد. ورود مدرنیته به ایران متکی بر روایتی غرب محور و بی اعتنا به بافت سنتیِ سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بود و جامعه ایرانی را با چالش ها و کشمکش های متعددی رو به رو کرد. در این رساله مراد از مناسبات سنت و مدرنیسم، تضاد و تقابل های معنایی است که در حوزه های مختلف فرهنگی،اجتماعی، سیاسی و معرفتی قابل مشاهده است و ارزش مطالعه، بحث و بررسی را دارد. برای واکاوی تضاد میان سنت و مدرنیسم، عرصه سینما و نشانه های تصویری را انتخاب کرده و با تأملی انتقادی بر رابطه سینما و واقعیت، تلاش شد تا تجربه مدرنیته ایرانی را از خلال فیلم های سینمایی شناخت. برای تأمل انتقادی بر مفهوم مدرنیسم، از نظریه های متفکران نسل اول نظریه انتقادی- مارکس، زیمل، وبر- به عنوان چهارچوب نظری استفاده کرده و مطالعه خود را از فضای تقابلی میان سنت و مدرنیسم، با استفاده از تحلیل درونی متن و تکنیک نشانه شناسی بارت انجام دادم. در تحلیل نشانه شناختی فیلم های مورد بررسی مشخص شد که به دلیل ساختار دوگانه و معلقی که مدرنیته ایرانی دارد، روابط میان اقشار سنتی و مدرن شده ایرانی- که در روابط طبقاتی میان طبقات فرادست (طبقه مرفه و متوسط) و طبقات فرودست (طبقه پایین و کارگری) جامعه، در الگوهای هویتی، فراغتی و سبک زندگی های مختلف آنان، در نظام های اخلاقی، هنجاری و ارزشی آنان نمود می یابد- در بستری مبهم و سرشار از تناقضات و سوءتفاهمات مختلف، شکل گرفته است و در نهایت نیز آنچه که برای اقشار سنتی و مدرن ایرانی باقی می ماند فضایی یأس گونه، تلخ، همراه با فاجعه، تنهایی و در خود فرورفتن است.